ChampdAction Logo

ICEBERG

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Boot en Berg/The Sinking of the Titanic 


Op 14 april 2012 zal het exact 100 jaar geleden zijn dat de ramp met de Titanic zich voltrok en net op die dag gaat de nieuwe productie van FES en Champ d'Action in première in deSingel in Antwerpen.

De ondergang van de Titanic is deel geworden van het collectief geheugen, spreekt tot ieders verbeelding, is bron van ontelbare verhalen en heeft de status van icoon bereikt.  Het zinken van de Titanic is de quasi universele metafoor geworden voor de menselijke hybris.  'The Titanic is unsinkable, sinking unthinkable.'  Intussen weten we beter, ook al worden daar verder geen lessen uit getrokken en slaat de metafoor stilaan over van het schip naar de ijsberg die langzaam maar zeker smelt.

In het eerste deel van de nieuwe productie DE BOOT EN DE BERG speelt FES een nieuwe compositie van Peter Vermeersch voor sopraan (Rolande Van der Paal) en orkest op teksten van Josse De Pauw. In het stuk krijgen we het verhaal van de ijsberg te horen die via de stem van de zangeres het publiek zal toespreken en die zo zijn eigen lot bezingt.  Aansluitend hierop en als een langzaam zinkende epiloog brengt Champ d'Action het legendarische 'The Sinking of the Titanic' van Gavin Bryars: aanvankelijk geschreven als conceptueel werk, maar al gauw uitgegroeid tot het prototype van Bryars' elegische meditaties.  De hymnen, morse-signalen en onderwater-sfeer krijgen hier de typische compromisloze Champ d'Action 'sound' mee. 

programma

FLAT EARTH SOCIETY

Peter Vermeersch -De Boot en de Berg 
Met : Josse De Pauw , verteller / Rolande Van der Paal , sopraan / Greta Goiris (kostuum van de ijsberg)
Gert Dooreman (tekstprojectie)

Duur: ca. 50'

De Boot & De Berg is een productie van Bonk vzw, LOD, deSingel, Antwerpen en Vooruit, Gent.

CHAMP D'ACTION
Gavin Bryars - The Sinking of the Titanic

The Sinking of the Titanic is een productie van Champ d'Action . 

 

TEKST - THE SINKING OF THE TITANIC (Maarten Beirens )

Muziek op 2500 vadems onder de zeespiegel

Op 14 april 1912 had het passagiersschip Titanic (onderweg van Southampton naar New York) in het noorden van de Atlantische oceaan een aanvaring met een ijsberg. Minder dan drie uur later was het schip - het grootste en onzinkbaar gewaande passagiersschip van het moment - volledig onder de golven verdwenen. De snelheid waarmee alles gebeurde, het feit dat het de eerste reis van de Titanic was, de omvang van de ramp (slechts 711 van de 2201 opvarenden overleefden het) en zelfs het fait divers dat voor de eerste keer het toen ‘nieuwe’ noodsignaal SOS is uitgezonden, heeft er allemaal toe bijgedragen dat deze scheepsramp mythische proporties heeft aangenomen. Een van de merkwaardige details in de getuigenverklaringen, is dat het orkest van de Titanic zou blijven zijn doorspelen op het moment dat het schip in de golven verdween. Wat ze dan speelden, is minder zeker: dat het een religieuze hymne was, lijkt vrij zeker en zou ook toepasselijk zijn, maar welke precies, daarover lopen de getuigenissen uiteen. Overlevende Harold Bride - marconist aan boord van het schip - vertelde dat het de hymne ‘Autumn’ was. Meteen na de ramp deed de theorie de ronde dat het echter zou gaan om ‘Nearer, My God, to Thee’ en de hymnedeskundige Ronald Johnson suggereerde dat Bride verkeerd begrepen was en de hymne in kwestie ‘Aughton’ moest zijn.

Voor Gavin Bryars was deze hymnekwestie wat de muzikale hoeksteen van zijn compositie ‘The Sinking of the Titanic’ zou worden. Het muzikale materiaal is divers, maar ‘Autumn’ neemt er de meest vooraanstaande rol in, met occasionele tussenkomsten van de twee andere hymnen. Gavin Bryars schreef ‘The Sinking of the Titanic’ aanvankelijk in 1969 als een conceptueel werk. De partituur bestond uit allerlei tekst waarin feiten, getuigenissen en interpretaties over het zinken van de Titanic verzameld waren - waarvan de hymnen maar één element zijn. Op basis daarvan (maar in de originele partituur staan er geen heldere instructies over hoe dat exact in zijn werk moet gaan) kunnen uitvoerders hun eigen ‘lezing’ van dat materiaal vormgeven. Maar evengoed kan de partituur als een abstract kunstwerk tentoongesteld worden - wat trouwens het geval was in 1969: het werk was voor een tentoonstelling gemaakt. Er kunnen van die oerversie van ‘The Sinking of the Titanic’ naar believen andere versies gemaakt worden: de collectie van stukjes Titanic-gerelateerd materiaal kunnen herschikt worden, er kunnen dingen weggelaten of zelfs toegevoegd worden (als er nieuwe feiten of getuigenissen in verband met de Titanic zouden opduiken is het zelfs wenselijk dat dat nog zijn weg naar het werk vindt!). Maar tegelijk groeide er een soort uitvoeringstraditie rond dit werk, gebaseerd op de manier waarop Bryars’ ensemble het speelde en ook verscheidene malen heeft opgenomen. Dus legde Bryars later een meer conventionele partituur vast, waarin al de verschillende elementen op een duidelijke manier over de verschillende instrumenten en over de duur (een 40-tal minuten) van de uitvoering zijn verdeeld: de hymnen (vooral in de strijkers, maar ook in de marimba, een solo voor basklarinet ter nagedachtenis aan de Schotse doedelzakspeler die verdronk, morsetekens op woodblocks, opnames van ooggetuigen, een muziekdoos die ‘La Maxixe’ (wat door een passagier in een reddingssloep werd gebruikt om een panikerend kind te kalmeren), enzovoort. ‘The Sinking of the Titanic’ is een catalogus van elementen die allemaal zeer nauwkeurig zijn uitgekozen omdat ze op één of andere manier verwijzen naar het zinken van de Titanic.

De belangrijkste keuze van Bryars was om deze muziek te maken alsof het de muziek/alle andere klanken zou zijn die met het zinken van de Titanic onder water verzwolgen zijn en sindsdien zijn blijven doorklinken. Hoe zouden die hymnen en andere geluiden zich voortplanten op de zeebodem, samengeperst door duizenden tonnen water van de oceaan erboven? Het is de illusie van muziek die eeuwig kan blijven doorklinken, die bewaard blijft, afgesloten door het water. Dit idee kreeg Bryars via theorieën van Guglielmo Marconi, de uitvinder van de draadloze telegrafie wat toen voor de scheepsvaart in het algemeen en bij de ramp met de Titanic in het bijzonder een prominente rol heeft gespeeld. Volgens Marconi konden geluiden als ze eenmaal geproduceerd waren, nooit uitsterven, ze werden enkel zwakker zodat we ze niet konden horen, maar het moest mogelijk zijn om apparatuur te ontwikkelen die voldoende gevoelig was om die klanken uit het verleden weer op te pikken. Marconi droomde ervan om op die manier bijvoorbeeld Christus zijn Bergrede echt te horen uitspreken. Wetenschappelijk is dat allemaal misschien onzinnig, maar voor een kunstenaar zijn zulke ideeën heel dankbaar. Bryars nam het over in het concept van een muziekstuk dat zich volledig onder water afspeelt. Geen soort van Titanic-suite, maar de hele klankwereld van het zinken van de Titanic, samengeperst en uitgestrekt, zoals je het zou voorstellen dat het kan klinken 2500 vadem onder de zeespiegel, waar het wrak van de Titanic ligt. Met de weemoedige hymnen die het werk domineren zette Bryars meteen ook het eerste prototype neer van al de prachtig elegische werken die hij nadien zou componeren.

 

BEELD : BASED ON THE WATERCOLOR ‘ICE’ BY © JORGE MACCHI, 2009

 

 

 



Kalender

14/04/2012 deSingel - Antwerpen 20:00
16/05/2012 Concertgebouw - Brugge 20:00
28/09/2012 Vooruit - Gent 20:00

© 2004-2024 ChampdAction